BẢN MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Như chúng ta đã biết mọi trẻ em sinh gia đều có quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng, tồn tại và phát triển. Khi xã hội ngày càng phát triển thì giá trị của con người ngày càng được nhận thức đứng đắn và được đánh giá toàn diện. Vì một tương lai tương sáng, trẻ em sẽ trở thành chủ nhân hữu ích của tương lai, thì ngay từ tuổi mầm non phải được hưởng nền giáo dục phù hợp, hiện đại và toàn diện về mọi mặt. Trong đó giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cũng chính là một trong những nội dung của các mặt giáo dục. Vì giao tiếp là một đặc thù của xã hội loài người, bất kỳ một đứa trẻ nào khi sinh ra đều có nhu cầu được giao tiếp. Giao tiếp giữ vai trò như một điều kiện, phương tiện để con người thiết lập và duy trì các mối quan hệ xã hội, góp phần giúp cho sự tồn tại và phát triển của loài người… Vì vậy việc giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ 3 – 4 tuổi là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu ở trong các trường mầm non. Năm học 2023 – 2024 được sự phân công của Ban giám hiệu nhà trường tôi phụ trách chủ nhiệm lớp 3 tuổi C2, tôi cùng các đồng nghiệp đã áp dụng một số Sáng kiến đang được triển khai tại một số trường mầm non trong thành phố như:
Sáng kiến “Phối hợp với cha mẹ trẻ nhằm giáo dục lễ giáo cho trẻ mầm non” của tác giả Nguyễn Thùy Linh trường mầm non Sao Sáng – Hải Phòng.
Sáng kiến “Xây dựng môi trường hạnh phúc cho trẻ 3 - 4 tuổi trong trường mầm non” của tác giả Nguyễn Minh Hoa trường mầm non Yên Lãng – Tiên Lãng.
Trong quá trình thực hiện tôi thấy những Sáng kiến đã áp dụng trên có những ưu điểm và hạn chế sau:
Thuận lợi
Những sáng kiến này cơ bản bước đầu đã giúp trẻ 3-4 tuổi có kiến thức về những lế giáo căn bản. Giáo viên có định hướng đúng, có sự phối hợp của phụ huynh trong việc tổ chức, thực hiện các biện pháp giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ trong trường mầm non.
Trẻ đã có thói quen trong các hoạt động tại trường, lớp mầm non
Sự phối kết hợp giữa gia đình, nhà trường trong chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ tương đối hiệu quả và nhận được sự ủng hộ của phụ huynh.
Khó khăn
Các biện pháp đưa ra chưa triệt để, chưa cụ thể từng nội dung.
Giáo viên chỉ chú trọng vào việc làm sao cho trẻ biết chào hỏi còn chưa rèn cho trẻ thói quen và một số công việc trẻ phải để cô nhắc nhở mới làm còn chưa tự giác, trẻ chưa nhận thức, phân biệt đâu là hành vi đúng, đâu là hành vi sai trong giao tiếp và các hành vi ứng xử trong đời sống hàng ngày.
Vậy nên, từ những ưu điểm và hạn chế trên đồng thời căn cứ vào mục tiêu yêu cầu của công tác chăm sóc giáo dục trẻ trong trường Mầm non; Căn cứ vào thực trạng tại lớp và tại trường chúng tôi đã đưa ra giải “Một số biện pháp giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ 3 – 4 tuổi”.
III. NỘI DUNG GIẢI PHÁP ĐỀ NGHỊ CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN:
III.1 Nội dung và giải pháp đề nghị công nhận sáng kiến.
Biện pháp 1: Lồng ghép các nội dung giáo dục thói quen giao tiếp văn minh trong các hoạt động của trẻ.
Giáo dục trẻ trong giờ hoạt động vui chơi.
Đối với lứa tuổi này trẻ học mà chơi, chơi mà học. Trong giờ vui chơi trẻ được thực hành trải nghiệm nhiều vai chơi khác nhau trong cuộc sống như người lớn, tôi tiến hành lồng ghép lễ giáo vào vui chơi, qua đó trẻ được đối thoại những câu chào hỏi lễ phép, câu cảm ơn, xin lỗi, đưa và nhận bằng hai tay, tôi quan sát, lắng nghe để kịp thời uốn nắn trẻ khi có biểu hiện chưa chuẩn mực. Qua đó, giúp trẻ hình thành thói quen hành vi văn minh trong giao tiếp.
Ví dụ : Trẻ tham gia trò chơi đóng vai
Thông qua hoạt động vui chơi, trẻ mạnh dạn dần trong giao tiếp, ứng xử, chào hỏi đối với mọi người quanh mình. Từ đây, trẻ lớp tôi không còn nói câu cụt, trẻ biết nói và trả lời đầy đủ câu, biết xưng hô chuẩn mực
Giáo dục trẻ có hành vi văn minh trong giờ ăn.
Ở trường, giáo viên cần dạy trẻ các hành vi văn minh trong ăn uống qua đó dạy trẻ kỹ năng lao động tự phục vụ, rèn tính tự lập cho trẻ như: Biết lau mặt, rửa tay bằng xà phòng sạch sẽ trước khi ăn, biết cách sử dụng những đồ dùng, vật dụng trong ăn uống một cách đúng đắn, ăn uống gọn gàng, không làm rơi vãi cơm, không gây tiếng ồn, ngồi ngay ngắn, ăn hết suất cơm của mình. Trẻ biết được trước khi ăn phải mời người lớn và các bạn, sau khi ăn xong biết để bát, thìa và cất ghế đúng nơi quy định. Cuối cùng trẻ sẽ biết tự đi lau miệng, xúc miệng nước muối… hoặc khi ở nhà, sau khi ăn xong trẻ biết giúp người lớn dọn dẹp… Thông qua việc rèn những hành vi vệ sinh, văn minh trong ăn uống, giáo viên cũng có thể cung cấp cho trẻ những kiến thức về giáo dục dinh dưỡng và những kỹ năng tự phục vụ cho trẻ.
Trong gia đình, việc dạy trẻ những hành vi văn minh trong ăn uống rất cần thiết. Để trẻ có được những kỹ năng, thói quen sử dụng đồ dùng một cách chính xác, thuần thục và khéo léo, không chỉ đòi hỏi trẻ phải thường xuyên luyện tập, mà còn phải đáp ứng được những nhu cầu của trẻ, đó là cung cấp cho trẻ những mẫu hành vi văn hóa, những hành vi đúng, đẹp, văn minh của chính cha mẹ và những người xung quanh trẻ.
Trong giờ ăn tôi dạy trẻ biết mời cô giáo và mời bạn bè trước khi ăn, khi ăn không nói chuyện, không làm vãi rơi cơm, rơi thức ăn ra bàn ghế, ra lớp học, khi thấy có khách đến phải biết mời khách cùng ăn cơm.
Thông qua hoạt động chiều.
Hàng ngày, tôi luôn dành một khoảng thời gian hợp lý vào buổi chiều để giúp trẻ trau dồi kiến thức và thực hành ôn luyện kiến thức, kỹ năng về các thói quen giao tiếp văn minh cho trẻ như:
Sau khi ăn quà chiều xong, tôi sẽ ổn định trẻ và trò chuyện về các nội dung “thói quen giao tiếp có văn hoá” cho trẻ thông qua giờ nêu gương - cắm cờ cuối ngày, cuối tuần. Qua đó, giúp trẻ tự nhận xét, đánh giá về hành vi của mình, của bạn trong cuộc sống, sinh hoạt hàng ngày.
Tập cho trẻ xử lý tình huống (ứng xử, trả lời và đánh giá về các hành động đúng, sai của các nhân vật, của bạn bè cùng lớp, khác lớp, nêu ra phương án ứng xử phù hợp với từng hoàn cảnh, từng câu chuyện xảy ra).
Động viên, khen ngợi trẻ kịp thời để khuyến khích trẻ phát huy những biểu hiện tích cực trong giao tiếp, giúp trẻ mạnh dạn, tự tin hơn khi giao tiếp với bạn bè và mọi người xung quanh.
Tôi xây dựng bảng bé ngoan trên lớp, buổi chiều vào cuối giờ tôi cho trẻ nhận xét lẫn nhau: Ngày hôm nay các con thấy bạn nào ngoan nhỉ? Bạn đã biết xin lỗi khi mình làm sai chưa? Ai đã biết rủ bạn chơi cùng?.
Biện pháp 2: Giáo dục trẻ thông qua các hình ảnh, các nhân vật trong tranh, trong truyện, và những tấm gương trong cuộc sống.
Với trẻ mẫu giáo tiếp thu kiến thức, hành vi thông qua trực quan hành động là những điều trẻ nhìn thấy, nghe thấy luôn để lại trong tâm trí trẻ ấn tượng sâu đậm hơn là chỉ dùng lời nói. Chính vì vậy, tôi đã sử dụng những hình ảnh để giáo dục trẻ
Mỗi câu hỏi cô đặt ra đều phải thể hiện nét văn hoá trong cách đặt câu hỏi và khi khuyến khích trẻ trả lời ví dụ như trong giờ dạy văn học:
Bài thơ “hoa kết trái” khi cô muốn hỏi về màu sắc của những bông hoa, cô lên sử dụng cách đặt câu hỏi cho đủ câu đồng thời cho trẻ phát huy tính tích cực: Ai có thể cho cô biết vẻ đẹp về màu sắc của những bông hoa được thể hiện qua những câu thơ nào? Khi trẻ xung phong cô mời trẻ: Cô mời con nói cho cô và cả lớp cùng nghe nào. Khi trẻ trả lời cô nhắc trẻ thưa gửi lễ phép trước khi nói.
Hay câu chuyện “Cô bé quàng khăn đỏ”, khi có muốn trẻ nhớ lời thoại của cô bé quàng khăn đỏ với chó sói ăn thịt bà đắp chăn giả làm bà ngoại ốm: Khi cô bé đến nhà bà cô nói như thế nào? Con thử bắt chước câu nói của cô bé cho cô và các bạn nghe nào.
Qua tình huống câu chuyện, cô giáo dục trẻ khi nói với người lớn tuổi phải thưa gửi và nói đầy đủ câu thì mới ngoan đấy, ngoài ra để thu hút được trẻ, tôi cho trẻ xem đoạn video hai trẻ tranh nhau 1 thứ đồ chơi hoặc 1 trẻ làm ngã bạn. Tôi có thể hỏi trẻ trong đoạn video trên ai là người ngoan hơn và ai là người chưa ngoan, tại sao? Nếu là con, con sẽ làm như thế nào, nếu trẻ chưa trả lời tôi sẽ gợi ý “Làm đau bạn thì phải làm gì nhỉ,à làm đau bạn phải xin lỗi bạn đấy”, “ tôi xin lỗi bạn ạ” hay cô tạo tình huống cho trẻ giúp cô làm 1 việc gì đó và cô nói từ “ cám ơn con”. Tôi thấy từ cảm ơn và xin lỗi, chúng ta những bậc người lớn quá tiết kiệm với con trẻ, để trẻ quá xa vời với từ ngữ trên, người lớn chúng ta hãy tạo nhiều tình huống về cách giao tiếp cho con trẻ được học và được làm ngay từ nhỏ sẽ tốt hơn.
Ví dụ: Trong giờ xem tranh, truyện trẻ hay giành giật của nhau, lúc đó cô lại gần và trò chuyện để phân tích cho trẻ biết những hành vi đúng, sai. Làm như vậy là không ngoan các con nên cho bạn xem cùng nhé!.
Biện pháp 3: Tạo môi trường, tạo tình huống cho trẻ được thực hành các hành vi giao tiếp ứng xử văn minh.
Khi trẻ đến lớp cô tạo môi trường bằng cách trang trí lớp theo các chủ đề sự kiện có nhiều các hình ảnh lễ giáo, các câu thơ, các bài hát mang tính giáo dục giao tiếp có văn hóa. Có cả các hình ảnh chưa đúng để cho trẻ nhận xét các hành vi mà trẻ đã trải nghiệm được. Mỗi tuần tôi cho trẻ tham gia một buổi lao động giúp cô lau dọn đồ dùng đồ chơi ở lớp hoặc cùng cô tham gia nhặt lá ngoài sân trường, hay cho trẻ tham quan vườn hoa của trường và kết hợp trò chuyện với trẻ: Muốn có nhiều hoa đẹp chúng ta phải làm gì? Khi nhìn thấy hoa nở đẹp các con nhớ tới ai? Giáo dục trẻ kính trọng, yêu những người lao động, khi ăn phải từ tốn, chậm rãi, không vứt vỏ và hạt bừa bãi. Giáo dục trẻ giữ gìn VSMT, vệ sinh lớp học.
Từ đó trẻ biểu hiện các hành vi có văn hóa. Qua các hoạt động như vậy giúp tôi quan sát xem trẻ nào có hành vi đúng và trẻ nào chưa có hành vi đúng để tôi kịp thời sửa sai cho trẻ.
Chúng ta ít dùng lời khen với con trẻ vì nghĩ trẻ chưa cần, nhưng nếu ai có cách nghĩ đó thì quả là một sai lầm. Trong cuộc sống ai cũng cần có lời động viên, khen ngợi. Nếu không có lời động viên, khen ngợi thì cuộc sống không có ý nghĩa. Người lớn đã vậy trẻ con càng phải có, mỗi việc làm tốt của trẻ được khen ngợi giúp trẻ phấn khởi hơn, tự tin hơn và thấy mình cũng quan trọng hơn. Với con trẻ chúng ta không nên chê trẻ dù trẻ có làm sai mà động viên trẻ lần sau làm tốt hơn để mọi người yêu quý con hơn.
Ví dụ: Khi trẻ chơi với nhau bỗng nhiên trẻ quát to, cô đến bên cạnh nhẹ nhàng nói con không nên nói to như vậy vì nói to làm mình đau họng, làm bạn bên cạnh sợ đấy lần sau con nói nhỏ hơn và không nên quát bạn như vậy nhé.
Cứ như vậy tôi thấy trẻ dần ngoan hơn mạnh dạn giao tiếp cùng cô và các bạn và những lần sau như đi vệ sinh tôi chỉ cần nhắc các con rằng nhường các bạn nhỏ đi chước không tranh nhau, không xô đẩy nhau thì trẻ đã tự giác làm được điều đó.
Biện pháp 4: Làm tốt công tác tuyên truyền, vận động sự phối kết hợp của các bậc phụ huynh.
Ngay từ đầu năm học, tôi triển khai tới các bậc phụ huynh về mục tiêu, nội dung phấn đấu của lớp, của cô trong năm học. Đồng thời, tôi nhấn mạnh cho các bậc phụ huynh biết về nội dung đề tài mà tôi lựa chọn nghiên cứu và thực nghiệm đối với lớp, lấy ý kiến biểu quyết ủng hộ từ phía các bậc phụ huynh.
Hàng ngày trong các giờ đón - trả trẻ, cô thường xuyên trò chuyện với phụ huynh, trao đổi những thông tin về sự tiến bộ hay chậm chạp của trẻ, thu nhận thêm các thông tin về trẻ khi ở nhà (về sở thích, cá tính) để có biện pháp phối hợp giáo dục phù hợp. Đồng thời khéo léo giới thiệu với các bậc phụ huynh về những hình ảnh tư liệu mới ở góc tuyên truyền.
III. 2. Tính mới, tính sáng tạo:
a. Tính mới:
Giáo viên ngoài việc dạy trẻ rèn thói quen giao tiếp văn minh, trẻ còn được chơi và học hỏi được nhiều điều bổ ích, thú vị mà giáo viên đã lồng ghép trong các hoạt động. Bên cạnh đó giáo viên thiết kế nhiều tình huống, tạo môi trường học đa dạng phong phú, độc đáo làm cho trẻ hứng thú hơn với hoạt động. Điều đó giúp trẻ tich cực, hứng thú với việc rèn thói quen giao tiếp văn minh cho mình. Trẻ mạnh dạn tự tin khi giao tiếp với bạn, cô giáo và mọi người xung quanh trong cách thể hiện các hoạt động như giờ đón trả trẻ, các hoạt động trong ngày trong trường mầm non, giao tiếp, học tập, vui chơi, ăn ngủ... Từ đó nâng cao được chất lượng rèn thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ 3 tuổi trong trường mầm non.
b. Tính sáng tạo:
Giáo viên biết lập kế hoạch rèn thói quen hành vi giao tiếp văn minh, thực hiện đúng chế độ sinh hoạt một ngày. Trẻ có thói quen chào hỏi lễ phép, cất đồ cùng đồ chơi đúng nơi quy định, biết giữ gìn vệ sinh môi trường, biết nhận lỗi khi sai và cảm ơn khi nhận được sự giúp đỡ của người khác. Trẻ biết nhận biết hành vi đúng hoặc sai trong giao tiếp. Trẻ vui vẻ, chủ động khi thực hiện các hành vi văn minh, dần dần sẽ hình thành thói quen cho trẻ, trẻ không có cảm giác bị ép buộc, qua đó phát huy tính tích cực và phát triển về mặt nhận thức, ngôn ngữ, thể chất và tình cảm xã hội, thẩm mỹ cho trẻ.
III.3. Phạm vi ảnh hưởng, khả năng áp dụng của sáng kiến:
Trên đây là “Một số biện pháp giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ 3 – 4 tuổi” mà tôi đã đúc kết trong quá trình dạy học, sáng tạo và đưa và sử dụng tại lớp 3 tuổi C2 trường Mầm non Trung Lập nơi tôi đang công tác và giảng dạy. Các biện pháp tôi đưa ra đã được Ban giám hiệu và đồng nghiệp đánh giá cao. Nhờ có các biện pháp trẻ đã có các kỹ năng hành vi thói quen văn minh. Tạo cho trẻ tính những đức tính, hành vi tốt ngay từ khi còn bé.
Sáng kiến này của tôi đã áp dụng thành công tại lớp mình và tôi triển khai mở rộng ra áp dụng cho toàn khối 3T có thể nhân rộng tới các cơ sở giáo dục mầm non trên toàn quốc
III.4. Hiệu quả, lợi ích thu được từ sáng kiến:
a. Hiệu quả kinh tế:
Khi áp dụng sáng kiến “Một số biện pháp giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ 3 – 4 tuổi” tôi thấy biện pháp này khá hay và cũng dễ dàng thực hiện vì biện pháp này không đòi hỏi về kinh tế khi thực hiện, giáo viên sử dụng vốn kinh nghiệm, điều kiện có sẵn để dạy trẻ. Giáo viên lấp kế hoạch ngay từ đầu năm nhằm lồng ghép giáo dục hành vi giao tiếp văn minh vào tất cả các hoạt động trong ngày của trẻ. Giáo dục hành vi giao tiếp văn minh mọi lúc mọi nơi đặc biệt trong giờ đón- trả trẻ.
Tuyên truyền với phụ huynh để rèn thói quen nề nếp văn minh cho trẻ tại nhà. Tận dụng được nguyên liệu, phế liệu sạch mà tôi sưu tầm cùng với phụ huynh và trẻ đóng góp để làm đồ dùng, tạo môi trường phục vụ cho đề tài, tạo nhiều tình huống đa dạng cho trẻ xử lý.
b. Hiệu quả về mặt xã hội:
Từ việc làm cụ thể và kết quả đã đạt được tôi thấy dạy kỹ năng hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ là một trong những nội dung giáo dục trẻ phát triển toàn diện. Việc giáo dục, rèn luyện hành vi ứng xử giao tiếp văn minh cho trẻ mẫu giáo 3-4 tuổi nhằm giúp trẻ phát triển toàn diện về nhân cách và trí tuệ là một quá trình lâu dài, liên tục và chịu sự ảnh hưởng, tác động lớn của môi trường xung quanh. Nó đòi hỏi giáo viên phải kiên trì, dày công tìm tòi, sáng tạo, xây dựng môi trường giáo dục tốt, tìm ra các biện pháp giáo dục hành vi giao tiếp ứng xử cụ thể, phù hợp và phối kết hợp nhịp nhàng vào trong các hoạt động nhằm giúp trẻ hình thành hành vi ứng xử văn minh, xây dựng cho trẻ sự tự tin, mạnh dạn trong giao tiếp ứng xử, biết quan tâm, nhường nhịn, đoàn kết và giúp đỡ mọi người, tuân thủ các quy tắc trong ăn uống, sinh hoạt và thói quen thực hiện các quy tắc nơi công cộng.
Hướng dẫn thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ không phải là nhiệm vụ riêng của giáo viên hay phụ huynh mà là nhiệm vụ chung của những người chăm sóc giáo dục trẻ. Do vậy việc tìm ra những biện pháp hướng dẫn trẻ thực hiện các kỹ năng hành vi giao tiếp văn minh là một việc làm rất thiết thực. Vì thế cần tăng cường công tác tuyên truyền với phụ huynh trong việc rèn luyện hành vi thói quen giao tiếp văn minh cho trẻ, tạo ra tiếng nói chung giữa gia đình và nhà trường.
c. Giá trị làm lợi khác:
Khi áp dụng sáng kiến “Một số biện pháp giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ 3 – 4 tuổi” đã nâng cao chất lượng chăm sóc giáo dục trẻ trong trường mầm non Trung Lập. Bản thân giáo viên cần lập kế hoạch cụ thể phù hợp với trẻ, thực hiện kế hoạch một cách nghiêm túc. Thực hiện đúng chương trình, thời gian biểu, nâng cao giờ hoạt động đón trả trẻ, hoạt động học, hoạt động chiều, vệ sinh ăn ngủ, … lồng ghép các nội dung phù hợp có liên quan đến giáo dục hành vi thói quen văn minh nhằm giúp trẻ hình thành các thói quen tốt, nhận biết được các hành vi đúng - sai. Phối hợp các biện pháp thi đua khen thưởng để tạo hứng thú cho trẻ. Giáo dục trẻ có ý thức tự chăm sóc phục vụ vệ sinh cá nhân là một việc làm phù hợp, mang lại nhiều lợi ích thiết thực góp phần giúp trẻ phát triển toàn diện, trẻ trở thành chủ nhân tương lai với cách sống văn minh và trí tuệ. Không những vậy, giáo viên cần phối hợp chặt chẽ với cha mẹ trẻ để rèn kĩ năng hành vi thói quen văn minh cho trẻ ở trường mầm non cũng như ở nhà. Bên cạnh đó công tác chủ nhiệm và quản lý lớp học của tôi được nhà trường và cha mẹ trẻ đánh giá cao. Phụ huynh yên tâm khi gửi con tới lớp, củng cố niềm tin yêu của phụ huynh với giáo viên và nhà trường.
Trên đây là toàn bộ nội dung Bản mô tả Sáng kiến “Một số biện pháp giáo dục thói quen hành vi giao tiếp văn minh cho trẻ 3 – 4 tuổi” và được áp dụng hiệu quả tại lớp/trường tôi đang công tác. Rất mong được sự đóng góp ý kiến của các đồng chí trong Hội đồng thẩm định Sáng kiến để Sáng kiến này hoàn thiện và thực hiện có hiệu quả hơn nữa.